Rouwbegeleiding

Verlies en rouw

Bij een verlies denken we al snel aan een verlies door overlijden. Maar er zijn meer ingrijpende verliezen in ons leven die om een rouwproces vragen. Rouw is de reactie op het meemaken van een ingrijpend verlies. Iedereen rouwt op zijn eigen manier, mannen en vrouwen rouwen meestal verschillend en ook kinderen gaan op hun eigen manier met rouw om.   Verlies Bij het woord verlies denken we al snel aan een verlies door overlijden. Maar er zijn meer verliezen die rouw met zich meebrengen: Verlies door overlijden Overlijden algemeen Overlijden kind Suïcide Abortus Verlies van (lichamelijke en psychische) gezondheid Verlies van relatie Verlies van bestaanszekerheid (inkomen, werk, etc.) Levende verliezen Onvervulde kinderwens Ongewenst single Een kind met beperkingen   Rouw Er zijn verschillende theorieën over rouw en rouwprocessen. De oudste theorie is die van Elisabeth Kübler- Ross, de rouwfase theorie.Een andere bekende theorie is die van de rouwtaken (William Worden) Mooi aan deze theorie is dat rouwen als een actief proces wordt beschreven. Je hebt ‘rouwarbeid’ te verrichten. Rouwen is hard werken en kost veel energie. De nieuwste theorie is het duale procesmodel (Margaret Stroebe en Henk Schut). Dit model stelt dat rouwen een heen en weer bewegen is tussen twee polen: verlies en herstel. Je kunt rouwen zien als roeien met twee riemen: de ene riem gaat over stilstaan bij het verlies en het doorleven van alles wat daarbij hoort; de andere riem gaat over de draad van het leven weer oppakken en ondanks het gemis doorleven. Als je rouwen met roeien vergelijkt zou je kunnen zeggen dat het topsport is. En dat is ook zo. Rouwen heeft impact op alle aspecten van het leven. Je kunt er zelfs lichamelijke klachten door krijgen. Voor rouw staat geen tijd. Het verlies gaat mee het leven in. Weliswaar gaan de scherpe emoties er na verloop van tijd af, maar je verweeft het verlies als het ware met je leven. Soms is het gemis zomaar weer in alle hevigheid aanwezig en dan heb je weer tijden dat je er nauwelijks bij stil staat.

Verlies door overlijden

Bij overlijden krijgen we te maken met de meest definitieve en absolute vorm van verlies. We nemen afscheid van iemand die slechts zal voortbestaan in onze herinnering. Iedereen krijgt in zijn leven te maken met de dood. Soms al op hele jonge leeftijd, soms pas later. Een overlijden van iemand die voor jou van betekenis is (geweest) is altijd ingrijpend. Sommige verlieservaringen en de daarop volgende periode van rouw zijn wel meer geaccepteerd in de maatschappij. Bijvoorbeeld: dat je rouwt na het overlijden van je partner vindt iedereen logisch, terwijl het verlies van een broer of zus veel minder aandacht krijgt. Toch heeft ieder verlies tijd en aandacht nodig. Je moet opnieuw leren leven, mét het verlies. Verlieservaringen De opsomming hieronder is geen complete lijst, maar geeft vooral aan wanneer er sprake kan zijn van een verlies met een daarop volgend rouwproces. ● Verlies van een ouder (op jongere of latere leeftijd)● Verlies van een kind of kleinkind door ongeval of ziekte● Verlies van een ongeboren of pasgeboren baby (dit kan ook door abortus zijn)● Verlies van een broer of zus● Verlies van familieleden (die lievelingstante of die neef met wie jij een speciale band had, etc.)● Verlies van een buur● Verlies van een vriend● Verlies van een collega● Verlies van een (ex-)partner● Verlies van een teamgenoot● Verlies van iemand voor wie jij mantelzorger was Factoren van belang De omstandigheden rond het overlijden hebben invloed op het daaropvolgende rouwproces. Factoren die daarbij meespelen zijn onder andere: ● Was het een plotseling, onverwacht overlijden of heeft men afscheid kunnen nemen?● Was het een zelfgekozen dood of moord● Was er sprake van onzorgvuldig handelen door een deskundige?● De leeftijd van de overledene● Aanwezigheid en betrokkenheid van het netwerk● Eerdere verlieservaringen● Tegenstrijdige emoties (bijvoorbeeld bij het verlies van de helft van een tweeling)● De aard van de relatie met de overledene Rouwproces Een rouwproces is voor iedereen uniek en er staat geen tijd voor. Een verlies gaat nooit over, wel leer je leven met het verlies. Rouwen is hard werken en het kost tijd. Er zijn emoties die om aandacht vragen, er zijn verhalen die je wilt delen of herinneringen die je niet kwijt wilt raken. Misschien wil je helemaal niet te veel stil staan bij wat er is gebeurd omdat je bang bent dat je door emoties overspoeld wordt. Rouwen kan heftig zijn en soms zul je het gevoel hebben dat er geen grond meer onder je voeten is. Misschien vraag je je soms af of je wel verder kunt met je leven; de zin van het leven lijkt ver te zoeken te zijn. Dit is heel normaal en hoort bij een gezond rouwproces. Het kan ook zo zijn dat het overlijden van iemand voor jou het einde is van een periode vol zorgen en afscheid nemen. Natuurlijk is er het gemis en het verdriet, maar het lukt je om je leven weer op te pakken. Ook dit is een gezond proces en niets om je zorgen over te maken. Het rouwproces is al veel eerder dan het overlijden begonnen en je hebt al voldoende geroeid met de riem van verlies. Therapie bij een rouwproces? In de meeste gevallen is er geen begeleiding nodig bij rouwprocessen. Er is voldoende steun in de omgeving en mensen hebben genoeg draagkracht en veerkracht om het rouwproces op een goede manier te doorlopen. Lotgenotencontact kan steunend en helpend zijn bij verlies door overlijden. Je bent welkom bij de rouwgroep we regelmatig organiseren. We komen 10 avonden bij elkaar om samen stil te staan bij het verlies, na te denken over de impact van het verlies, elkaar te bemoedigen en ook creatief bezig te zijn. Als er sprake is van gecompliceerde rouw of je merkt dat je (wellicht door een combinatie van bijkomende factoren) vastloopt in het dagelijks leven of relaties, neem dan contact op met professionele hulp. Die kan helpen om de blokkades waardoor het rouwproces stagneert te verminderen.

Overlijden kind

Het verlies van een kind is één van de meest ingrijpende verliezen die je mee kunt maken. Verlies van een (ongeboren) baby Weet je het moment nog dat je ontdekte dat je zwanger was? Bij jou groeide een nieuw leven. Een mensje over wie je droomde, die je zou zien opgroeien, die jullie misschien wel voor het eerst papa en mama zou maken.En dan komt het moment dat alles anders wordt. Misschien na een echo waaruit blijkt dat jullie kindje een aandoening heeft waardoor het niet (lang) zal kunnen leven. Of omdat jullie baby zomaar, zonder aanwijsbare oorzaak, overlijdt. Soms nog voordat je het levend hebt mogen knuffelen. Afscheid Als je weet dat het kindje niet levensvatbaar is maar jullie toch besluiten de zwangerschap uit te dragen, kom je in een periode terecht die veel van je vraagt. Emoties als verdriet, boosheid, onmacht, teleurstelling, falen, schuldgevoel kunnen afwisselend aanwezig zijn. Tegelijk voel je je kindje nog bewegen in je buik, ben je ervan gaan houden en zullen er momenten zijn dat je hoop hebt dat het toch anders zal gaan.Het is dubbel, want waar jullie je eigenlijk zouden moeten voorbereiden op een feestelijke kraamtijd, bereiden jullie een afscheid voor. Misschien had je een voorspoedige zwangerschap maar overleed het kindje plotseling, nog voor de geboorte. Dan kom je in een sneltrein terecht van dingen die geregeld moeten worden voor het afscheid. De schok kan zo groot zijn dat er nauwelijks ruimte is voor emoties. Jullie zijn verdoofd en pas na de uitvaart dringt langzaam door wat er gebeurd is. Zwanger van een tweeling Als je zwanger bent van een tweeling en één van de baby’s overlijdt is dat een zeer ingrijpende gebeurtenis. Allerlei verwarrende emoties die elkaar lijken tegen te spreken gaan er door je heen. Er is blijdschap om het gezonde kindje en diep verdriet om het overleden kindje. Je kunt nare opmerkingen krijgen vanuit de omgeving, die hoe goed bedoeld ook, de verwarring laten toenemen. Een kind verliezen… Misschien heb je een kind verloren door een ongeneeslijke ziekte of een (meervoudige) handicap. Of heeft een ongeval een onverwacht einde gemaakt aan het leven van jouw kind. Dat kan voor vragen en schuldgevoelens zorgen. Ook kan er, als er bijvoorbeeld sprake is van onoplettendheid of drank/drugs in het verkeer, een enorme boosheid meespelen. Misschien kon jullie kind het leven niet meer aan en maakte het zelf een einde aan het leven. Je komt in een periode van je leven terecht die veel van je vraagt. Vragen waar geen antwoord op komt, schuldgevoelens, misschien wel een gevoel van opluchting, het kan enorm verwarrend zijn. Bij ziekte van een kind heb je soms langer de tijd om afscheid te nemen, maar toch is het dat allerlaatste afscheid zo pijnlijk en verdrietig. Opeens is het definitief. Jullie kind is er niet meer. Overigens betekent een periode van ziekte lang niet altijd dat er tijd is om afscheid te nemen. Juist in deze periode ben je gericht op mogelijke behandelingen en herstel! Bij een plotseling overlijden overheerst vaak de schok en het ongeloof. Het is niet te bevatten. Het ene moment geniet je nog van elkaar, het volgende moment is jullie kind niet meer bij jullie. Ook volwassen kinderen overlijden. Door allerlei oorzaken kan je je volwassen kind kwijtraken aan de dood. Als jouw volwassen kind zelf inmiddels een eigen gezin heeft, of een partner, dan gaat de aandacht bij het overlijden vooral naar hen uit. Je kunt het gevoel hebben op de zijlijn te staan en je eenzaam voelen met jouw verdriet. Rouw Er breekt na het overlijden van jullie baby of kind een periode van rouw aan. Rouwen kost tijd en vraagt veel energie. De weg door het landschap van rouw is voor iedereen anders. Heel kort gezegd komt rouwen neer op twee dingen: Stilstaan bij het verlies en alles wat daarbij komt kijken en het leven weer vorm geven met daarin ruimte voor jullie kind.Een verlies gaat nooit over, ook niet als er een volgend kindje geboren wordt. Gevolgen van een verlies Na een ingrijpend verlies als het overlijden van jullie kind, of de boodschap dat jullie kindje niet levensvatbaar is, kan er veel op jullie afkomen en kan je soms het gevoel hebben dat jullie er alleen niet meer uitkomen. Dingen waar je tegenaan kunt lopen zijn:● Relatieproblemen (mannen en vrouwen gaan anders met verlies om)● Depressie (het leven lijkt alle glans te hebben verloren)● Het rouwproces (wat is normaal, wat kan ik verwachten)● Herinneringen die zich blijven opdringen● Schuldgevoelens● Angst en onzekerheid● Twijfels over een volgende zwangerschap● Eerdere verliezen die opeens weer boven komen● Hoe houd ik de herinneringen aan ons kind(je) levend?● Financiële problemen● De invulling van je dag Hulp nodig? Meestal is er voldoende hulp in jullie eigen netwerk (gezin, familie en vrienden). Het is belangrijk dat je kunt praten over je verlies, zo vaak als dat nodig is. Je bent van harte welkom om bij ons in de Schelp over je verlies te praten tijdens één van de activiteiten of op een open ochtend.

Verlies van gezondheid

Verlies van gezondheid is een ingrijpende gebeurtenis die impact heeft op het hele leven. Gezondheid is een kostbaar goed en tegelijk zijn wij mensen zo kwetsbaar. Zomaar ineens word je (ernstig) ziek, krijg je een ongeval of belemmert een psychische aandoening je leven. De tijd lijkt stil te staan en denken richting de toekomst lukt niet. Het maakt je bang en je voelt dat je lichaam niet meer zoals voorheen functioneert. Om je heen zie je de mensen doorleven, maar jouw leven is blijvend veranderd. Je bent ernstig vermoeid, je mist ledematen, je mobiliteit is minder of weg, je hebt altijd pijn of de behandelingen die je moet ondergaan zijn langdurig en ingrijpend. Verlies van gezondheid heeft ook invloed op je omgeving. Je relatie kan onder druk komen te staan, je wordt afhankelijk, je kunt het huishouden niet meer doen of er voor de kinderen zijn. Misschien raak je je werk kwijt of moet je van baan veranderen. Allemaal ingrijpende verliezen. Verlies van gezondheid kan ook oud verdriet, eerder verlies, oprakelen. Je voelt je uit het lood geslagen en gedachten en emoties lopen allemaal door elkaar heen. Rouw Als je een verlies van gezondheid meemaakt kom je in een periode van rouw terecht. Dat ziet er voor iedereen anders uit. Er staat geen tijd of periode voor rouw. Een verlies gaat namelijk nooit over en dus zou je kunnen zeggen dat rouwen leren leven met verlies is. Rouwen is doorleven. Dóórleven, omdat het leven verder gaat. Dat kan een zoektocht zijn waarbij je tegen veel praktische en emotionele dingen aanloopt. Rouwen is ook doorléven, stilstaan bij wat je voelt, denkt, bij het gemis en bij alle herinneringen maar ook bij de dromen die nooit uit zullen komen. Rouwen kost tijd en energie. Eigenlijk leren we nergens hoe we moeten rouwen. Hooguit heb je een goed voorbeeld gehad van je ouders of mensen in je omgeving. Juist in een periode van rouw kun je wel een steuntje in de rug gebruiken. Misschien heb jij die steun voldoende van de mensen om je heen. Gebruik die dan zo vaak je het nodig hebt. Praat over je verlies, dat helpt om alle gebeurtenissen tot rust te laten komen zodat je, stap voor stap, weer verder kunt met leven. Welkom Niet iedereen heeft mensen om zich heen bij wie hij terecht kan. Dan kan een verlies extra zwaar lijken of eenzaam voelen. Herken je je hierin en heb je behoefte om wel te praten over jouw verlies, ben je van harte welkom bij één van onze activiteiten of om eens een praatje te maken tijdens één van de open ochtenden. Ook lotgenotencontact kan steunend zijn. Informatie hierover is te vinden op diverse websites. Zoek een lotgenotengroep die bij jouw aandoening past zodat je herkenning vindt.

Onvervulde kinderwens

Ongewenste kinderloosheid is een vorm van onzichtbaar verlies.Een gezin stichten is voor veel mensen op een gegeven moment een vanzelfsprekende volgende stap in hun leven. Voor sommigen is de kinderwens diep geworteld, voor anderen een bezegeling van hun liefde. Weer anderen willen graag hun ervaringen of hun genen doorgeven. Wat ook de reden van je kinderwens is, als er geen zwangerschap volgt is er op zijn minst sprake van teleurstelling. Iets dat je heel graag wilde, ligt niet binnen je bereik. Onvervulde kinderwens Misschien heb je wel een kind, of meerdere kinderen, gekregen maar is er in jouw leven toch een onvervulde kinderwens. In jouw hart was ruimte voor meer kinderen. Je verlangde daarnaar. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom je kinderwens onvervuld blijft. Misschien zijn er problemen rondom vruchtbaarheid of is er zonder duidelijke oorzaak geen nieuwe zwangerschap gekomen. Soms kunnen stellen ook een andere behoefte hebben; is voor de één het gezin ‘compleet’ terwijl de ander nog een kinderwens heeft. Een onvervulde kinderwens is een onzichtbaar verlies, door de omgeving vaak niet goed begrepen. ‘Je hebt toch een kind? Wees daar dankbaar voor!’ zal je misschien te horen krijgen. Maar jouw hart voelt leeg en pijnlijk. Ook jij mag rouwen om wat niet gekomen is en waar je zo naar verlangde. Rouwproces Misschien heb je een (lange) weg afgelegd met behandelingen en ben je uitbehandeld of misschien waren er voor jou geen passende opties. Misschien is er nooit een duidelijke oorzaak gevonden voor het uitblijven van een zwangerschap. Hierdoor blijf je steeds hoop houden maar het kan ook iedere keer weer heftige gevoelens van teleurstelling, frustratie en verdriet oproepen. Een onvervulde kinderwens betekent dat je afscheid moet nemen van een droom die je had. Jouw ideeën over hoe jullie toekomst eruit zou komen te zien kloppen niet meer. Je komt in een rouwproces terecht. Net als bij ieder ander rouwproces zijn er twee belangrijke pijlers. Aan de ene kant heb je te maken met een verliesgericht proces waarbij je de pijn en het verdriet, en alle emoties die kunnen meespelen, onder ogen ziet. Aan de andere kant is er het herstelgerichte proces waarbij je je gaat oriënteren op hoe je je leven wilt gaan invullen. Gevolgen Het is soms moeilijk om in woorden te vatten wat ongewenste kinderloosheid met je doet. Voor de buitenwereld lijkt je situatie ongewijzigd, terwijl voor jouw gevoel je leven stil staat. De situatie heeft natuurlijk ook effect op je relatie. Jullie worden niet de ouders van jullie gewenste kindje. Hoe je hier als individu én als stel mee omgaat, is heel persoonlijk. Hoe je een onvervulde kinderwens ervaart, kan voor jou en je partner ook heel verschillend zijn. Het kan spanning geven in de relatie, of het kan iets doen met hoe jij jezelf of de zin van het leven ervaart. Het is soms ook lastig om met situaties in je omgeving om te gaan die voor jou pijnlijk confronterend zijn. Bijvoorbeeld als vrienden wel een kindje krijgen, een uitnodiging voor een kraamfeest, het dopen of opdragen van kinderen in de kerk. Welkom Als je merkt dat de onvervulde kinderwens negatieve gevolgen heeft voor jezelf of voor jullie relatie, praat erover met anderen of kom eens langs op één van de open ochtenden of bij een activiteit van de Schelp.